Αυτή η μεταφυσική άποψη της ψευδαίσθησης , η Μίμηση
Μια ιεροτελεστία.
Η προγονική χειρονομία του ανθρώπου , στο κατώφλι της ιστορίας
προσπάθεια επιβεβαίωσης εαυτού
(T. Kantor)
Ακόμη μια επέτειος της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου που βρίσκει τη θεατρική οικογένεια αμήχανη και παγωμένη . Έξω από τον φυσικό της χώρο και μακριά απ τη φωνή της. Δεν θα επιχειρηματολογήσω για τη σημασία της θεατρικής πράξης στον φυσικό χώρο της σκηνής και του θεάτρου. Τη θεωρώ αυτονόητη. Θα ανακαλέσω όμως την αξία ανεπανάλειπτων στιγμών που έχουμε όλοι κάποτε βιώσει μέσα στη θεατρική αίθουσα. Στιγμές πλήρεις ήχων και τριγμών επάνω στο σανίδι, γεμάτες από την πολυτονική μουσική εκφορά του λόγου, και της ανάσας των θεατών , όταν ξάφνου μια εκκωφαντική σιωπή ανθίζει στην πλατεία, σ εκείνες τις στιγμές της σύγκρουσης του πάθους. Κι είναι τότε ακριβώς , όταν χαμένοι στο πού του γεγονότος και στο πότε της αλήθειας, τότε ακριβώς που μπρος τα μάτια μας ομολογούνται οι ανθρώπινες σχέσεις ζητώντας την εξιλέωση. Είναι στιγμές αυτές πανάκριβες, ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη της εμπειρίας, κι έτσι όπως άρχισα αυτές τις ημέρες να τακτοποιώ τα παλιά μου αρχεία, ως δασκάλας θεάτρου υποθηκευμένες στην όσφρηση ξεχύθηκαν μέσα από τις φωτογραφίες η μυρωδιά των ρούχων, του ξύλου, της μπογιάς του σκηνικού, της σκόνης της κουίντας.
Και είναι έργα αυτά, και ρούχα και σκηνικά που φτιάχτηκαν για παραστάσειςμαθητών, παιδιών αγαπημένων, που είκοσι τόσα χρόνια μαζί τους υπήρξα η δασκάλα τους, μέσα στο σχολείο, δασκάλα του θεάτρου, που το αγαπήσαμε και απολαύσαμε πολύ, υφαίνοντάς το με τα υλικά της κάθε μας ημέρας. . Και τώρα μες το μικρό γραφείο μου αντικρύζοντας αυτά τα ίχνη σχέσεων μέσα στο χρόνο, στ αφτιά μου τιτιβίζοντας έρχεταιη φωνή τους τότε, που κοιτώντας με στα μάτια μοιράζονταν μαζί μου θαυμαστά μυστικά :
Κυρία, το ρούχο στο θέατρο το λέμε κοστούμι …!
Βήματα που χορεύουν είναι χορογραφία.
Και το φως ; τι δουλειά κάνει το φως παιδιά ;
Αχ, κυρία, το φως είναι το άπιαστο σκηνικό της παράστασης… !
Ένα προγονικό μυστικό είναι το θέατρο. Ένα αρχαίο συμβόλαιο που δεσμεύει τα γνωρίσματα του πραγματικού για να φανερώνει την αλήθεια . Ως ψεύδος.
Και πράγμα παράξενο. Τελικά κάποιες από τις σημαντικότερες αξίες της Εκπαιδευτικής πράξης , εδράζονται σε δομικές λειτουργίες του Θεάτρου.
Η ενσυναίσθηση, η επικοινωνία κι η σύμπραξη, η πειθαρχία κι ο διάλογος, ο σεβασμός του Άλλου, κι η αποδοχή του διαφορετικού, η περιπέτεια, κι η συγκίνηση, οι προσωπικές κι οι ομαδικές ανακαλύψεις, η συγκρότηση ταυτότητας, όπως βιώνεται στο παρόν της δράσης, κι ο πολιτιστικός πλουραλισμός η αναγνώριση των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων, και ο πολιτισμικός οικουμενισμός.
Γιατί μέσα στη φύση αλλά και την ουσία του θεάτρου, ως εμπειρία υπαρξιακή υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι όλων των φυλών και όλων των χρωμάτων…
O σύγχρονος πολιτισμός προκειμένου για τη γνώση παράγει καταιγισμό πληροφοριών και εικόνων. Όμως το παιδί διεκδικεί το δικαίωμα να παίξει, (ας σκεφτούμε εδώ την σχέση του ρήματος παίζω με την θεατρική του υποκρίνομαι / υποκριτής ) για να σκεφτεί με ρήματα, δηλαδή με δράση .
Να ανοίξει και να κλείσει, να ανέβει , να κατέβει , να κυλίσει, να μυρίσει, να χοροπηδήσει , να φωνάξει , να κλάψει, να γελάσει, να τραγουδήσει, να πιάσει, να μιμηθεί εν τέλει, γιατί μόνον έτσι θα χτίσει την επικοινωνία του με τους άλλους. Μόνο έτσι θα γνωρίσει τον κόσμο γύρω του. Για να τον κρίνει , για να τον απορρίψει ίσως, για να τον αποζητήσει και να τον επαναπροσδιορίσει αργότερα.
Ναι, η εμπειρία του θεάτρου θέτει σε κίνηση τις δράσεις και δίνει στο κάθε παιδί τη δυνατότητα να βιώνει μια εμπειρία που δεν θα του είναι αδιάφορη.
Σε αυτό το πλαίσιο, τόσο η θεατρική Αγωγή όσο γενικότερα οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες , η Εικαστική Αγωγή, η Μουσική Αγωγή προβλέπεται να διδάσκονται στο σχολείο – όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλες τις χώρες του προηγμένου κόσμου, αφού όλοι οι παιδαγωγοί αναγνωρίζουν την παιδευτική σημασία της τέχνης,
Έτσι, τις τελευταίες δυο δεκαετίες πολλοί εκπαιδευτικοί, ενισχυτικά ενέταξαν τις τέχνες στην εκπαιδευτική διαδικασία. Κυρίως την τέχνη του θεάτρου με την πεποίθηση ότι έτσι διευρύνεται η προσέγγιση του εκάστοτε γνωστικού πεδίου .
Και το πέτυχαν .
Όμως διδασκαλία του θεάτρου στο σχολείο σημαίνει πολύ περισσότερα πράγματα από το θέατρο ως εργαλείο στα χέρια του δασκάλου για την ευχάριστη, και δημιουργική γνωριμία των παιδιών με το γνωστικό αντικείμενο. Ή μάλλον κατά την προσωπική μου άποψη , ετούτο , είναι ήσσονος σημασίας. Άλλωστε η τέχνη δε δίνει πλήρεις απαντήσεις, όμως η τέχνη γεννά εικόνες και ερωτήματα που με τη σειρά τους γεννούν σκέψεις .
Επομένως διδασκαλία του θεάτρου στο σχολείο, σημαίνει πρωτίστως όλο εκείνο το κομμάτι που οι παγιωμένες εκπαιδευτικές αντιλήψεις συχνά υποτιμούν ακριβώς επειδή τα αποτελέσματά του δεν είναι άμεσα.
Έρχομαι σε επαφή με τους κώδικες του θεάτρου, σημαίνει δίνω στο παιδί τη δυνατότητα να συνομιλήσει με τη φαντασία του, ανατρέποντας το κοινώς παραδεκτό προκειμένου να ψηλαφήσει το θαυμαστό. Που είναι μια άλλη αίσθηση για το άγνωστο. Βιώνοντας και όχι ερευνώντας από απόσταση. Εμπνέοντας περισσότερο το ταξίδι και λιγότερο τον προορισμό… όταν μέσα από την αναπαραστατική δύναμη της μίμησης, ενός συναισθήματος , μιας ιδέας , έξω από τις συνήθεις συμβάσεις του χώρου και του χρόνου, το παιδί αναζητά το εγώ και το εσύ , το ένα και το όλοι, το διαφορετικό και πάντα ίδιο, το φανερό και τόσο καλά κρυμμένο.
Ας μη ξεχνάμε πως η θεατρική πράξη παίρνει τα ερεθίσματα από τη πραγματική ζωή με σκοπό να αφηγηθεί την ανθρώπινη περιπέτεια, και τα μετουσιώνει σε καλλιτεχνική δημιουργία. Μιλά για τη ζωή ,αλλά δεν την αντιγράφει, την αναπαριστά . Άλλωστε κύριο μέλημα του καλλιτέχνη και βασικό συστατικό της καλλιτεχνικής δημιουργίας είναι η αφήγηση της ιδέας ή η αφήγηση της εμπειρίας .
Με τον ίδιο τρόπο , μέσα στο μάθημα, ή μες τη διαδικασία μιας πρόβας, στην παύση της δράσης μπορεί να φανερωθεί μια μαγική , μια απειροελάχιστη στιγμούλα που εγγράφεται στη σιωπή και μεταφέρεται στο βλέμμα. Είναι μια στιγμή αναπαράστασης που μέσα της κλείνει ιδέες , γνώσεις, εμπειρίες , χρώματα και μυρωδιές και τοπία και ήχους και συναισθήματα που δυναμώνουν τη μνήμη και χτίζουν το αύριο
Το Θέατρο στο Σχολείο πρέπει να ωθεί το παιδί να ζήσει για λίγο μέσα σε εκείνο το μικρό σύμπαν που η τέχνη δημιουργεί χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα τη γλώσσα. Τότε τα παιδιά μπορεί σου πουν : Κυρία, τα μάτια της κουζίνας δε βλέπουν… , τότε ένα σχοινί θα γίνει μονοπάτι, η καρέκλα το τέλειο άλογο, τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού οριοθετούν ίσως τη φυλακή της βασιλοπούλας , ενώ η τσαλακωμένη εφημερίδα γίνεται βράχος . Και είναι ακριβώς τότε που ζητάμε από τα παιδιά να κλείσουν τα μάτια για να δουν και να μυρίσουν τη θάλασσα , για να ακούσουν τον ήχο της …. Μόνο και μόνο γιατί ο ήχος της θάλασσας δίπλα στο βράχο μας επιτρέπει να γνωρίσουμε το βράχο καλύτερα και γιατί μόνο αν τον γνωρίσουμε μπορούμε να μιλήσουμε για αυτόν..
Τι όμορφο να βγαίνεις από το σχολείο παίρνοντας μαζί σου εικόνες ενός πιθανού κόσμου, ενός απώτερου κόσμου , εκείνου μες τον οποίο ταξίδεψες όταν χάθηκαν οι τέσσερεις τοίχοι της σχολικής αίθουσας και είδες κάτι που δεν υπήρχε, κι όμως ήταν πάντα εκεί …
Βλέπετε, η γνωριμία με τους κώδικες του θεάτρου δίνει την ευκαιρία συνδιαλλαγής με μια γλώσσα που είναι και συμβολική αλλά και πολύσημη ασκώντας μας στην πρόσληψη ενός νοήματος ή ενός σήματος που επιδέχεται πολλές και διαφορετικές ερμηνείες.Μας χαρίζει την ευκαιρία της μύησης στη διαδικασία της μεταμόρφωσης, τη ζύμωση, με όλα τα υλικά της σύγκρουσης ,τη διαρκή και γόνιμη σχέση των αντιθέσεων. Κι αν το μοναχικό συμβολικό παιδικό παιχνίδι , αυτός ο πρόδρομος της θεατρικής αναπαράστασης , παιχνίδι κατ εξοχήν χειροποίητο, όπως άλλωστε και το θέατρο, παιχνίδι που κανείςαπό κανένα παιδί δε θα μπορέσει ποτέ να κλέψει, αν λοιπόν δεχτούμε πως το παιχνίδι αυτό είναιβαθιά χαραγμένο στο κύτταρο της παιδικής ηλικίας, τότε θα πρέπει και να ομολογήσουμε πως τελικά, ετούτο, δεν είναι παιχνίδι μοναχικό, γιατί δεν έχει μόνο ένα πρόσωπο. Μες στις εκφράσεις του υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι , όλων των φυλών και όλων των χρωμάτων. Υπάρχουν ιδέες και γνώσεις και εμπειρίες και τελετουργίες του καθημερινού που εγγράφονται στη μνήμη και απελευθερώνουν την αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου για μίμηση κι αναπαράσταση.
