Αυτή δεν είναι η χώρα μου, η χώρα που αγαπώ… Στη δική μου χώρα για το χατίρι ενός κοριτσιού «τα περβόλια μπαίνουνε στη θάλασσα» και τα παιδιά κατρακυλάνε παίζοντας στις πλαγιές με τις ελιές αιώνες τώρα … Στη δική μου χώρα, ο Όμηρος και ο Ευριπίδης θρηνούν μαζί με τους ηττημένους στα αποκαΐδια της Τροίας. Κι ο θρήνος της Εκάβης είναι ο δικός τους θρήνος. Στη δική μου χώρα ο πρόσφυγας είναι πρόσωπο ιερό και καθαγιασμένο και ο πόνος και τα πάθη των ανθρώπων σταλάζονται σε κάθε τραγούδι, σε κάθε ποίημα.
Αυτοί δεν είναι οι δικοί μου άνθρωποι, δεν είναι οι άνθρωποι που ξέρω… Οι δικοί μου δεν μισούν, είναι τρυφεροί, κάνουν λάθη, πέφτουν και ξανασηκώνονται, στέκουν αμήχανοι ή προχωράνε, λένε ψέματα και αλήθειες, αλλά έχουν μέσα τους κάτι από τη θύελλα και την ηρεμία τούτων των τοπίων. Είναι παθιασμένοι και ατελείς. Άλλοτε πάλι φοβούνται, διστάζουν, πάντα, όμως, με άφατη τρυφερότητα. Κι έπειτα δεν κουβαλάνε βεβαιότητες, αν τους ρωτήσεις θα πουν ότι τίποτα δεν ξέρουν.
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, πού να ζουν όλοι εκείνοι που μισούν τόσο πολύ, τόσο βαθιά… Ποιοι τους μεγάλωσαν και σε ποια σχολεία πήγαν… Πώς μπορούν να λένε σε ένα παιδί να «ψοφήσει», σ’ έναν γέρο να πεθάνει. Τι μπορεί να είναι ανώτερο από τη ζωή ενός παιδιού;
Ίσως πάλι «η νοσταλγία μου να έχει πλάσει /μια χώρα ανύπαρχτη με νόμους/ έξω απ’ τη γη και τους ανθρώπους». Γιατί τελικά αυτή η «άλλη» χώρα η δική μου δεν υπάρχει, πάρα μόνο στις λέξεις των ποιητών και στα τοπία της. Μια κατασκευή κι αυτή ανάμεσα σε τόσες;
Μόρια, Καμένα Βούρλα και πιο πριν Ωραιόκαστρο και Γιαννιτσά ή Νέα Μηχανιώνα, τοπωνύμια που πληγώνουν την εικόνα που έχουμε για αυτόν τον τόπο. Είναι αυτές οι στιγμές όπου η πραγματικότητα επιτίθεται και μας συντρίβει.
Αλλά έτσι δεν συνέβαινε πάντα; Τι υποδοχή επεφύλαξαν στους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας οι γηγενείς; Δεν τους περιφρόνησαν, δεν τους έδιωξαν, δεν τους κυνήγησαν; Κι έπειτα και οι ίδιοι οι πρόσφυγες πώς να αντιμετώπισαν στις φτωχογειτονιές τους εσωτερικούς μετανάστες της δεκαετίας του ’60; Με παρόμοια επιφύλαξη και φόβο.
Και έχω καταλήξει πια, ότι παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις του Διαφωτισμού, η πρώτη, ενστικτώδης κίνηση του ανθρώπου είναι ο φόβος και το μίσος προς τον Άλλον. Η αποδοχή και η αλληλεγγύη είναι δύσκολοι, δύσβατοι δρόμοι και προϋποθέτουν υπέρβαση εαυτού.
Στo εξαιρετικό «L’ America» του Αμέλιο, ο Ιταλός μικροαπατεώνας που πάει για κομπίνες στην καταρρέουσα Αλβανία του ’90 χάνει τα χαρτιά του και , μην μπορώντας να αποδείξει την ταυτότητα και την εθνικότητά του, βρίσκεται σε ένα πλοίο με χιλιάδες Αλβανούς που φεύγουν προς την Ιταλία. Δίπλα του ένας γηραιός Ιταλός, αιχμάλωτος πολέμου από το 1940, που έχει χάσει τα λογικά του, τραγουδάει τη «Ροζαμούντα» και μονολογεί: «Πάμε στην Αμερική… Είναι ωραία η Αμερική!». Ο αλαζονικός κυρίαρχος υπήρξε κάποτε κι αυτός παρίας και ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξαναγίνει.
Η αέναη επανάληψη της Ιστορίας και οι τραγικές αντιστροφές της, είναι η τιμωρία μας για την αλαζονική επανάπαυσή μας.
