Τώρα που κατακάθισε το ξάφνισμα , κι η σκόνη του χρόνου πήρε μαζί της το μύθο της κατάμαυρης φιγούρας με τα εκφραστικά χέρια και τα αμυγδαλωτά μάτια, τα τονισμένα με eyeliner σα τοιχογραφία προϊστορικής θεάς, τα συνθήματα που κάποτε την συντρόφευαν, «Η ζωή είναι αλλού»(1) «Να είστε ρεαλιστές , να ζητάτε το αδύνατο» (2) φανερώνονται σήμερα ιδιαίτερα σκληρά, διαβασμένα από μια οπτική που διόλου δε φαντάζονταν, ούτε η ίδια όταν προκαλούσε το κοινό της , μα ούτε κι αυτοί που κάποτε επιθύμησαν τη «φαντασία στην εξουσία» (3). Η Juliette Greco, η αντισυμβατική, η τολμηρή μούσα του μεταπολεμικού Σεν Ζερμαίν με τα εκατομμύρια ποιήματα στη φωνή της (4) ανήκει αμετάκλητα στο παρελθόν. Μαζί της ένας ολόκληρος κόσμος ιδεών και αξιών. Γιατί δεν είναι τελικά , μονάχα το πρόσωπο, ή τη φωνή που ο κόσμος αποχαιρέτησε στις αρχές του Οκτώβρη Κάτω από τον Παρισινό ουρανό, (Sous le ciel de Paris), όπως λέει και ένα από τα το εμβληματικά της τραγούδια. Με την εκδημία της αποχαιρετούσαμε οριστικά μια ολόκληρη εποχή, συνδεδεμένη με την αριστερή όχθη του Παρισιού, με ό,τι αυτό σήμαινε για τη κουλτούρα τα γούστα, και γενικά τη συγκρότηση ιδεολογίας τριών τουλάχιστον γενεών: Το παλιό πέθαινε, το καινούριο γεννιόταν, ζυμωνόταν με την κοινωνία και δημιουργούσε πολιτισμική επανάσταση. Τώρα, αυτός ο αποχαιρετισμός ,έμοιαζε τρυφερός φόρος τιμής στην άφθαρτη πανίσχυρη κι ατίθαση νεότητα. “Αν φαντάζεσαι μικρούλα, πως ο καιρός των ερώτων για πάντα κρατά ,πόσο πολύ απατάσαι …» έγραφε σοφά ο Ραιμόν Κενό (Si tu t’imagines) Όμως τότε, η νεότητα της εποχής, Με κομμένη την ανάσα, διεκδικούσε τούς χυμούς της ζωής, κι έψαχνε έναν Τρελό Πιερό να της τραγουδήσει «Γυμνή κάτω απ’ το ρούχο σου όμορφη πιτσιρίκα … στους φίλους χάρισε το ευωδιαστό σου λιβάδι» (Jolie Môme τουLéo Ferré) . Ναι, «Γδύστε με, Γδύστε με λοιπόν, α, μα όχι αμέσως, όχι τόσο γρήγορα, πρέπει να μ επιθυμήσετε , πολύ…»(Déshabillez-moi), εμένα, που τόσο θυμίζω τη γοητευτική Λόλα του Ζακ Ντεμί! «Ζήστε, ζήστε με όλα σας τα έντερα» (5) , στις γειτονιές μιας μποέμικης ιντελιγκέντσιας, σημείο αναφοράς κοινωνικών , φιλοσοφικών, λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών ζυμώσεων, σ όλο το δεύτερο μισό του 20 αιώνα. Η αριστερή όχθη του Παρισιού, από το Μονπαρνάς, και το μπιστρό Select, σημείο συνάντησης των Παταφυσικών (collège de Pataphysique) Ραυμόν Κενό και Μπορίς Βιάν, την μπρασερί Coupole, όπου συνήθιζε να δειπνεί με κρεμμυδόσουπα η πολιτική ιντελιγκέντσια μιας εποχής (αγαπημένο στέκι των Καστοριάδη και Πουλατζά, στη δεκαετία του 70) την Closerie des Lilas του Βερλέν , του Πικάσο και του Χέμινγουέι, τη rue Dauphine, και τη μπουάτ Ταμπού, όπου η νεαρή Γκρεκό κάνει τα πρώτα της βήματα ( παίζει εκεί τρομπέτα ο Βιαν που την μυεί και στον κόσμο της τζαζ) , μέχρι το Deux Magots και το Café de Flore, τα αγαπημένα στέκια των υπαρξιστών , αλλά και το La palette, και τη rue Bonaparte,τα μεγάλα βουλεβάρτα της αριστερής όχθης , Saint-Germain, και Saint Michel,ναι je t’aime, moi non plus , βουλεβάρτα της πρόκλησης του Γκαίνζμπουργκ, της Μπαρντό και της Μπίρκιν ,βουλεβάρτα της αμφισβήτησης του Καμύ και της Ντυράς , της εξέγερσης του Σαρτ, του φεμινιστικού κινήματος της Μποβουάρ, της υπερρεαλιστικής ποίησης του Πρεβέρ και της σκοτεινής του Κοκτό , των διανοητών, σαν τον Αλτουσέρ και τον Φουκώ, η αριστερή όχθη της Νουβέλ Βάγκ, του Γκοντάρ, του Τρυφώ, του Ριβέτ , του Σαμπρόλ και της Βαρντά , της επανάστασης των φοιτητών και της rue del Ecole με το Παν/μιο της Σορβόνης να εγγυάται πως θα χτυπά εκεί η καρδιά της νεολαίας. Μιας νεολαίας που προετοίμασε κάποτε και έζησε τον Μάη του 68 .Ήταν η εποχή όπου το προοδευτικό αποδομούσε τα βάθρα του παραδοσιακού και η αμφισβήτηση κυριαρχούσε σε όλα τα επίπεδα. Αξίες ενός κόσμου που πίστεψε στην ελευθερία της έκφρασης, κι εναντιώθηκε στον ολοκληρωτισμό της σκέψης. Που φώτισε τη δύναμη της συλλογικής δράσης, και την ηθική της αλληλεγγύης. Η αποσύνθεση των παραδοσιακών αξιών και η συνειδητοποίηση, πως όταν η προσκόλληση εξαϋλώνεται, δικαιώνει τη δύναμη και τη δυναμική του πνεύματος. Ήταν η πίστη στο πρότυπο της άμεσης δημοκρατίας σε συνδυασμό με τη διαρκή αμφισβήτηση και κριτική.
Νομίζω εν τέλει ότι όλα αυτά αποχαιρετούσαμε στο πρόσωπο της θεάς του Υπαρξισμού Ζ. Γκρεκό και μαζί της την πικρή διαπίστωση πως δεν υπάρχει συνέχεια , δεν υπάρχει μετά. Τι μας προφήτευε άραγε αυτή η γυναίκα μάγισσα, με την ερεβώδη φωνή;
Il n’y a plus d’après À Saint-Germain-des-Prés...
Λίγες ημέρες μετά το θάνατό της, στις 16 Οκτωβρίου του 2020,σ ένα όμορφο προάστειο του Παρισιού , εκεί που ο παραπόταμος Ουάζ ειρηνικά συναντά τον Σηκουάνα ,- στο Κονφλάν Σαιντ Ονορίν ένα εντελώς αστικό προάστειο και καθόλου γκέτο – ένας νεαρός Τσετσένος ισλαμιστής θα αποκεφαλίσει εν ψυχρώ, μέρα μεσημέρι και μέσα στο δρόμο, τον καθηγητή ιστορίας και γεωγραφίας Σαμουέλ Πατί. Πρόκειται για μια κατάφορη επίθεση στην ελευθερία των ιδεών και στις δημοκρατικές αξίες της Ευρώπης.
Το τραγικό παράπτωμα του θύματος;
Τόλμησε ως εκπαιδευτικός να νομίζει ότι μπορεί να διδάσκει στους μαθητές του την αποδοχή στο διαφορετικό και το σεβασμό στην ελευθερία της έκφρασης. Το πλήγμα του στυγερού αυτού εγκλήματος, στην καρδιά της Ευρώπης, γίνεται ακόμη πιο βαρύ αν λάβουμε υπόψιν μας κάποιες βασικές πληροφορίες . Ο δράστης ήταν ένα παιδί 18 ετών, ενώ οι ισλαμιστές γονείς μαθητών που αντέδρασαν με μηνήσεις, επικαλούμενοι την πολιτική ορθότητα, είναι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα, όμως πολίτες ενταγμένοι στη γαλλική κοινωνία. Σε ότι αφορά στο δημόσιο σχολείο του Γαλλικού κράτους, πρέπει να επισημανθεί πως είναι εκπαιδευτικό ίδρυμα εντελώς ΑΝΕΞΗΘΡΗΣΚΟ, παραμένοντας πιστό στις αρχές του διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης. Πάνω από την πόρτα των δημόσιων σχολείων κυματίζει η Γαλλική σημαία. Οι αρχές «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη» θυμίζουν στους δημόσιους λειτουργούς, ότι πριν εισέλθουν στο κτίριο, οφείλουν να αποκαθηλώσουν οποιαδήποτε ένδειξη θρησκευτικού προσανατολισμού φέρουν πάνω τους. Το τι όμως συμβαίνει σε αυτά τα παιδιά που μεγαλώνοντας σε άλλες πατρίδες δεν ανήκουν δυστυχώς πουθενά, ούτε στη χώρα καταγωγής τους, ούτε στη χώρα υποδοχής τους, η απάντηση μάλλον βρίσκεται στη διαπίστωση πως μοναδική μας πατρίδα η παιδική ηλικία. Με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τους αδιάκοπους πολέμους , τη φτώχεια, τους δρόμους της προσφυγιάς και των ασυνόδευτων παιδιών. Εντούτοις και η Δύση οφείλει να ξαναθυμηθεί, να πιστέψει και να υπερασπιστεί τις δικές της αξίες. Γιατί τελικά, όπως μας δίδαξε ο διαφωτισμός «οι δεσμοφύλακες του πνεύματος αυτοαιχμαλωτίζονται»
Dans la rue des Blancs-Manteaux
Dans la rue des Blancs-Manteaux
c’était un échafaud
Dans la rue des Blancs-Manteaux
Le bourreau s’est levé tôt
C’est qu’il avait du boulot
Faut qu’il coupe des généraux
Des évêques, des amiraux,
Dans la rue des Blancs-Manteaux (6)
Η ημέρα γέρνει , η αριστερή όχθη ετοιμάζεται να υποδεχτεί την Παρισινή νύχτα με τους λιγοστούς τουρίστες, περιπατητές των μεγάλων βουλεβάρτων. Η τελετή έχει τελειώσει, η αυλαία πέφτει, το χειροκρότημα σιγά -σιγά σβήνει και χάνεται, μαζί με τον αιώνα που έφυγε.
Σημειώσεις
1,2,3,4 Συνθήματα του Γαλλικού Μάη.
4. Έτσι μιλούσε ο Ζ.Π.Σαρτρ για την Ζ. Γκρεκό
5. Τραγούδι της Γκρεκό σε στίχους του Σαρτ γραμμένο το 1944 για την παράσταση του έργου «Κεκλεισμένων των θυρών» Το τραγούδι , ένα κλείσιμο ματιού στη Μασσαλιώτιδα και τη Γαλλική επανάσταση ,είναι ένα καυστικό σχόλιο για τη θανατική ποινή με λαιμητόμο. Στη Γαλλία η εσχάτη των ποινών καταργήθηκε το 1984.
